Het spanningsveld tussen gans en boer
Tijdens de fotowedstrijd ‘De Groene Camera 2020’ won de serie van Jeffrey van Houten de hoofdprijs. De serie gaat over het spanningsveld tussen ganzen en boeren. Het jury commentaar luidt als volgt:
‘In deze serie zien we hoe de mens de strijd aangaat met de grote populatie ganzen die ons land rijk is. Een rijkdom die lang niet door iedereen wordt gewaardeerd. Steeds opnieuw verzint de mens manieren om overlast van ganzen te beperken. Van eieren schudden, vergassen, het instellen van speciale uitwijkgebieden tot rechtstreeks afschieten. Uiteindelijk belandt menig exemplaar op de tafel van een chef-kok. De serie voert ons langs de verschillende bestrijdingsmethodes, maar de fotograaf velt geen oordeel. Met zijn objectieve manier van vastleggen, laat hij het aan de kijker over zijn eigen mening tevormen.’ (Bron: natuurfotografie.nl, 12 september 2020).
Hieronder leest u het verhaal van Jeffrey van Houten waarin hij uitlegt hoe deze serie tot stand is gekomen.
Sinds ik fotografeer in de natuur heb ik het aantal ganzen dat in Nederland overwintert en broedt enorm zien toenemen. Als natuurliefhebber vond ik dit prachtig, maar tijdens mijn studie kwam ik erachter dat de vele ganzen ook problemen met zich mee brengen. Met name de boeren ondervinden veel nadelen van de grote groepen vogels: ze eten de gewassen op en trappen het land aan. Deze tegenstelling vind ik interessant. Want waar de ganzen het goed toeven vinden op onze bodem, doen wij er alles aan om hun aantallen in kaart te brengen en te reguleren.
Afbeelding 1: Hier is een groep vrijwilligers en boswachters bezig met het prikken van eieren om het broedsucces van Grauwe ganzen te verminderen.
Allereerst heb ik me verdiept in het onderwerp. Welke ganzen zijn er? Waar komen ze vandaan en wat doen ze hier precies? Vervolgens heb ik veel tijd doorgebracht in het veld om de ganzen in beeld te brengen. Maar dat was niet voldoende. Om het verhaal in kaart te brengen, moest ik in contact komen met mensen die daadwerkelijk onderdeel zijn van dit spanningsveld. Voor deze serie heb ik over de schouder van jagers, boeren, wetenschappers en andere betrokkenen meegekeken, om zo dit verhaal in beeld te brengen.
Afbeelding 2: Hier ziet u de schade van duizenden ganzenpootjes met behulp van een drone.
Het grote aantal ganzen geeft een spanningsveld met voornamelijk de boeren. Zo heb ik de boer Tjerk uit Friesland leren kennen. Hij vertelde als boer en als natuurliefhebber dat hij de keerzijde van de grote aantallen ganzen niet kan ontkennen. Massaal eten de ganzen het eiwitrijke Engels raaigras op in het voorjaar. Daarnaast vertelt hij over het feit dat ganzen het grasland verrijken met stikstof uit de uitwerpselen en ze, met duizenden ganzenpootjes tegelijk, het landbouwperceel aanstampen. Dat verstikt de bodem weer. Hij hoopt juist op een goede balans tussen de hoeveelheid ganzen die overwinteren op zijn land en de opbrengst van zijn percelen.
Om het verhaal beter in beeld te krijgen heb ik contact gezocht met een wetenschapper Berend Voslamber. Een welbekende in de wereld van onderzoek naar ganzen. Hij nam mij mee tijdens een periode waarin Grote Canadese ganzen worden geringd. Door dit jaren achtereen te blijven doen, krijgen de wetenschappers een beter beeld van het gedrag van ganzen. Door ze beter te leren begrijpen, kunnen ze een doeltreffender beleid creëren die moet bijdragen aan het conflict tussen de ganzen en de boeren.
Afbeelding 3: Hier ringen de wetenschappers Grote Canadese ganzen in de ruiperiode.
In heel Nederland proberen boeren de schade van ganzenvraat en stikstofverrijking te beperken. Zo ook in Noord-Holland waar ze bijvoorbeeld eieren prikken om het broedsucces, van voornamelijk de Grauwe gans, te verminderen. Om te zien hoe ze daar omgaan met jacht ben ik mee geweest met de jager Koen. In Noord-Holland mag hij bepaalde tijd van het jaar op de ganzen schieten. Hij vindt de ganzen prachtig, maar speciaal voor de boeren gebruikt hij het geweer om schade te beperken. Eerst zet hij een kanon neer, die ze moet afschrikken, in combinatie met rood-wit lint. Daarna gebruikt hij pas zijn geweer. Maar als liefhebber zal hij de laatste gans nooit schieten.
Afbeelding 4: Hier is de jager bezig met het schieten op Grauwe ganzen.
Een groot deel van de ganzen die wordt geschoten belandt op het bord. Weinig mensen weten hoe lekker je gans kan klaar maken. Chef-kok Maarten heeft mij laten zien hoe je dit moet doen en hoe eenvoudig het kan zijn. Daarnaast liet hij weten dat er nu weinig gans wordt geserveerd en wat hem betreft is dat een gemiste kans. Je kan enorm veel gebruiken van de gans en het is werkelijk een goed en duurzaam stuk vlees.
Afbeelding 5: Deze foto is gemaakt in het restaurant van de Woeste Hoeve waar de Chef-kok gewend is om wild klaar te maken, zoals Grauwe gans.
Als ik het verhaal combineer van al deze mensen die ik heb leren kennen en die mij het verhaal hebben verteld rondom het spanningsveld tussen ganzen en boeren, kan ik in ieder geval één ding concluderen. De problematiek die wij ervaren van ganzen op het boerenland weerspiegelt hoe wij tegenwoordig omgaan met onze natuur. We intensiveren het landgebruik, verarmen de soortenrijkdom en zorgen al met al voor een maximale opbrengst van het land. Het voedselrijk eentonig Engels raaigras is vele malen rijker dan wat de ganzen kunnen vinden in de natuur. Waarom zouden ze dan voor iets anders kiezen? Ze hebben groot gelijk.
Ik denk niet dat het conflict zomaar is op te lossen. Ik denk wel dat we ons moeten realiseren dat dit probleem is ontstaan door onze enorme consumptie van voedsel en met name vlees. We moeten het land blijven intensiveren om aan de vraag te kunnen voldoen en daar profiteren de ganzen enorm van: eiwitrijk Engels raaigras. Daarin moeten we verantwoordelijkheid nemen. Meer kiezen voor duurzaam en dat geldt niet alleen voor de boeren. Dat geldt voor ons allemaal en in elk huishouden.
Afbeelding 6: Deze foto is gemaakt op Texel waar in de winter grote groepen ganzen overwinteren.
Deze serie is compleet gefotografeerd met de Sigma objectieven. Jeffrey moest flexibel zijn en gebruikte veelal de zoomlenzen en kleine primes. Zo gebruikte hij de Sigma 150-600mm f/5-6.3 DG OS HSM “C” voor het telewerk, de Sigma 18-35mm f/1.8 DC HSM “A” voor het reportage werk. En in de kleine ruimte waar stil gewerkt moest worden, gebruikte Jeffrey de Sigma 19mm f/2.8 DN E-mount lens.